Türkiye'de Takım Tezgahlarında Şok Düşüş! İlk 5 Ayda Yatırımlar %9 Azaldı

TİAD tarafından yayımlanan bir rapora göre, 2025 yılının ilk beş ayında takım tezgahlarındaki iç satışlar, bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla %9 azalmış durumda. Üretim tarafında ise bu düşüş %14.7 olarak kaydedildi. Sektörün ihracatı %6.1, ithalatı ise %4.8 oranında gerileme gösterdi. TİAD Başkanı Murat Akyüz, yerli tedarik yetersizliğinin, sektördeki üreticilerin karşılaştığı ortak bir sorun olduğunu dile getirdi. Nitelikli üretimi artırma amaçlı atılacak adımlarda, nitelikli ürün ithalatına getirilecek kısıtlamaların yerli üretimin desteklenmesi konusunda olumsuz sonuçlar doğurabileceğinin altını çizdi. Akyüz, “Nitelikli ürün ithalatındaki teknoloji transferi ile sektör güç kazanıyor. Yerli katma değerli üretim ve ihracat için gerekli altyapının oluşturulması halinde, takım tezgahı üretiminde yerli tedarikçilerin savunma sanayi gibi kendiliğinden ortaya çıkacağına inanıyorum.” ifadelerini kullandı.

Türkiye’de sanayinin merkezi olan takım tezgahları sektörü, 2024 yılında başlayan daralma sürecini bu yıl da sürdürmektedir. Takım Tezgahları Sanayici ve İş İnsanları Derneği (TİAD), sektörün mevcut durumunu bir raporda gözler önüne serdi. Rapor, 2020 yılından beri büyümekte olan bu sektörün, 2024 yılında %14.2 oranında bir küçülme yaşadığını ortaya koydu. Üretim ve ihracatta gerileme, 2025 yılı içinde de devam etti. İlk beş ayda, takım tezgahları sektöründeki iç satışlar, geçen yılın aynı dönemine göre %9 azaldı. Aynı rapor, üretimdeki düşüşün %14.7 seviyesinde gerçekleştiğini belirtiyor. 2025’in ilk beş ayında sektördeki ihracat %6.1, ithalat ise %4.8 azalma göstermiştir.

Yerli tedarik sorunu sanayiyi tehdit ediyor
TİAD Başkanı Murat Akyüz, rapora yönelik açıklamasında, imalat sanayisinin temel üretim araçları olan takım tezgahlarının, çeşitli tamamlayıcı unsurlarla birlikte ülkemizin katma değerli üretim ve ihracat potansiyelini belirleyen önemli faktörler arasında yer aldığını vurguladı. Akyüz, mevcut durumda üreticiler için en büyük sorunun yerli tedarik yetersizliği olduğunu ifade etti. Nitelikli üretim hedeflerinde yalnızca ithalatı sınırlamanın, yerli üretimi teşvik etme açısından istenen sonuçları veremediğini söyledi. “Nitelikli ürünlerin ithalatı ile sektörümüz güçlenirken, yerli katma değerli üretim ve ihracat için gerekli altyapı oluşturulduğu takdirde, takım tezgahı üretimi alanında da yerli üreticilerin, savunma sanayinde olduğu gibi ortaya çıkacağını düşünüyorum.” şeklinde konuştu.
28 milyar dolarlık ihracat katkısı
Başkan Akyüz, “Sektörümüz sadece üretimi desteklemekle kalmıyor, Türkiye'nin üretim ekonomisine güçlü bir çarpan etkisiyle katkıda bulunuyor. Takım tezgahlarının yoğun olarak kullanıldığı otomotiv, savunma, havacılık, medikal, beyaz eşya, gemi inşa, demiryolu, makine-teçhizat ve kalıpçılık gibi stratejik alanların toplam ihracat değeri 2024 yılında 85 milyar ABD doları oldu. Bu sektörlerde doğrudan takım tezgahlarının sunduğu katkı ise 28 milyar ABD doları olarak belirlendi. Başka bir deyişle, 2024 yılı itibarıyla sanayimize kazandırılan her takım tezgahı, yıllık bazda ortalama 15.6 katı kadar ihracat potansiyeli yaratmaktadır. Bu çarpan etkisi, takım tezgahları sektörünün ülkemiz için taşıdığı stratejik önemi gözler önüne sermektedir. Yerli üretim kabiliyetlerimizin artırılması, teknoloji transferi ile yüksek katma değerli üretim yapısının güçlendirilmesi ve uluslararası pazarlarda rekabet gücümüzün artırılması için sektörün desteklenmesi son derece hayati bir nitelik taşımaktadır.” dedi.

Takım tezgahları üretim değeri 1 milyar doların altına düştü
Rapora göre, takım tezgahları sektörü 2024 yılında, yatırımcılar üzerinde ek maliyetler yaratan İlave Gümrük Vergisi gibi sebepler yüzünden zorluklar yaşamış olmasına karşın, imalat sanayinin itici gücü olmaya devam etti.

Ancak geçtiğimiz yıl, sektör son dört yılda sürdürdüğü kesintisiz büyüme ivmesini kaybetti. 2024 yılında takım tezgahları üretiminin değeri, önceki yıla göre %23.2 oranında düşüşle 849 milyon dolara geriledi. Rapora göre, sektörde ihracat %17.5 oranında azalma ile 710.6 milyon dolara, ithalat %10.4 oranında düşüşle 1.66 milyar dolara düşerken, yurtiçi satış da %14.2 oranında bir gerileme yaşayıp 1.79 milyar dolara indi.

Yatırım maksatlı gerçekleştirilen ithalatın %55’ini CNC işleme merkezleri, CNC torna tezgahları ve CNC taşlama tezgahları oluşturmaktadır. İthalat verileri arasında dikkat çeken bir diğer unsur da, Türkiye’nin oldukça güçlü olduğu preslerin ithalatında %16.4’lük bir artışın olmasıdır.

İGV uygulaması yatırım kalitesini düşürüyor
Türkiye'nin takım tezgahları üretim kapasitesi ihtiyacın oldukça gerisinde. Talaşlı üretimde kullanılan CNC tezgahlarının üretimi, ihtiyacın sadece %5’ini karşılayabilmekte. Geri kalan %95 ise teknoloji transferi ile temin ediliyor.

Son beş yıl içinde uygulanan İGV uygulaması, Çin’den yapılan ithalatın artmaya devam etmesine karşı bir önlem olarak uygulanmıştır. Ancak bu uygulama, uluslararası anlaşmalar ve Serbest Ticaret Anlaşmaları nedeniyle haksız rekabete yol açmaktadır. Havacılık, savunma, medikal ve otomotiv gibi kritik sektörlerde, hassas üretim için ihtiyaç duyulan Japonya, ABD ve Tayvan menşeli takım tezgahlarına sanayiciler, İGV uygulaması nedeniyle daha yüksek maliyetlerle ulaşmak zorunda kalıyor. Bu durum, üretim maliyetlerini ve dolaylı olarak enflasyonu olumsuz yönde etkilemektedir. İGV uygulaması yerine ülke bazında tarife kontenjanı gibi alternatifler getirildiği takdirde, düşük nitelikli ürünlerin temini sınırlanarak sanayicilerin korunması sağlanabilir.

2019 yılında Çin'den yapılan ithalatın toplam takım tezgahı ithalatındaki oranı %8 iken, 2024 yılı itibariyle bu oran %23 seviyesine yükseldi. Amerikan Doları bazında son beş yılda Çin entegre takım tezgahı ithalatındaki artış ise %239 olarak kaydedildi. Koruyucu dış ticaret önlemlerinin uzun vadeli ve makro-stratejik hedeflerle desteklenmemesi beklenen etkiyi yaratmamıştır. Türkiye’ye yatırım yapmak isteyen takım tezgahı üretim yatırımları, Bulgaristan, Çekya, Polonya hatta Makedonya gibi ülkelere kaymaya başlamıştır. Bugün bu durumun sonuçlarıyla yüzleşmekteyiz.

Düşük kaliteli ürünlere yönlendirilen yatırımların gerçek sonuçlarının önümüzdeki beş yıl içinde daha belirgin hale geleceği öngörülmektedir. Ülkemiz, makinelerin bir çöplüğüne dönüşme tehlikesi ile karşı karşıyadır.